DEVAM: 35- CENAZE İÇİN
AYAĞA KALKMAK HAKKINDA GELEN HADİSLER BABI
حَدَّثَنَا
علي بْن
مُحَمَّد.
حَدَّثَنَا وَكِيع،
عَن شعبة، عَن
مُحَمَّد بْن
المنكدر، عَن
مسعود بْن
الحكم، عَن
علي بْن أبي
طالب؛ قَالَ:
-
قام رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ
لجنازة،
فقمنا. حتى
جلس، فجلسنا.
Ali bin Ebi Talib
(r.a.)'den; şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bir
cenazenin geçmesi dolayısıyla ayağa kalktı, biz de kalktık. Nihayet ayağa
kalkmayı terkedip oturdu. Artık biz de ayağa kalkmayı terkedip oturduk.
Diğer tahric:
Müslim, Tirmizi, Ebu Davud, Nesa, Ahmed, İbn-i Ebi Şeybe ve Beyhaki de bunu
rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA: Alimlerin çoğu, bu hadisi terceme ettiğim şekilde
açıklamıştır. Yani Nebi (s.a.v.) ilk
zamanlarda cenaze için ayağa kalkardı. Sahabiler de ona uyarak kalkarlardı.
Bilahere cenazelerin geçişinde ayağa kalkmayı terketti. Sahabiler de
terkettiler. Hadis böyle yorumlanınca, cenaze için ayağa kalkmanın mensuh
olduğuna hükmeden alimler için delil olur. Ancak hadisin bu şekilden başka bir tarzda
manalandırılması mümkündür. Hadisin zahirine göre manası şöyledir:
"Resulullah
(s.a.v.) bir cenaze için ayağa kalktı. Biz de ayağa kalktık. Nihayet O oturdu.
Biz de oturduk." Bundan maksad; 'Cenaze geçince O oturdu, biz de oturduk'
olabilir. Böyle bir ihtimal bulunduğu için, hadis kalkmanın neshine kesin bir
delil değildir. Lakin Tahavi'nin Ali (r.a.)'den olan rivayeti kesindir.
EI-Menhel'de
zikredilen o hadis mealen şöyledir: "Resulullah (s.a.v.) cenaze ile
beraber iken ayağa kalkardı. Cenaze indirilinceye kadar ayakta dururdu. Cemaat
da Onunla beraberayağa kalkardı. Bundan sonra efendimiz oturdu. Ve cemaata
oturmayı emretti."
Şafii: Bu babta
en sahih hadis budur. Ve bu hadis, ilk hadisi (1542 nolu) neshedicidir. Ali
(r.a.)'in maksadı şudur: Nebi (s.a.v.) cenazeyi gördüğü zaman kalkardı, sonra
kalkmayı terketti. Artık cenazeyi görduğü zaman kalkmazdı, demiştir.
Cenaze için
ayağa kalkmanın mensuh olduğuna hükmeden alimlerin başında; Ebu Hanife, Malik
ve Şafii gelir. Bunların delilleri, Ali (r.a.)'ın mezkur hadisi ile Ubade bin
es-Samit (r.a.)'in Tirmizi, Tahavi, Müellifimiz, Ebu Davud ve başkaları
tarafmdan rivayet edilen ve Yahudiler'e muhalefet etmek üzere cenaze için ayağa
kalkmamayı ve oturmayı emreden hadisidir.
EI-Menhel
yazarı ayağa kalkmanın meşruluğuna taraftar çıkmış ve Nevevi'nin de kalkmanın
mensuh olmaması şıkkını tercih ettiğini söylemiştir.
İbn-i
Abdi'l-Berr ve İbn-i Hazm de aynı görüştedirler. Bunlara göre Ali (r.a.)'in
hadisinde bildirilen Nebi (s.a.v.)'in kalkmayışının sebebi, kalkmanın
mendubluğunu ve oturmanın caizliğini beyan etmektir.
İbn-i Abbas
(r.a.), Ebu Hureyre (r.a.) ve İbnü'l-Müseyyeb de kalkmayanlardandırlar. Ahmed
bin Hanbel'e göre kişi dilerse kalkar, dilerse kalkmaz. Çünkü Nebi (s.a.v.)
önce kalkmış, sonra oturmuştur.